Seks w związkach intymnych stanowi zwykle obszar ukrytych obyczajów, upodobań, przekonań, fantazji i praktyk, a gdy pojawia się przemoc w tych relacjach, także i ukrytego cierpienia.
Z powodu dość oczywistej niejawności życia seksualnego wiele osób doświadczających przemocy przeżywa w tym obszarze znaczącą dezorientację i trudno im jest w jednoznaczny sposób określić, czy seks jest tym aspektem życia rodzinnego, który podlega w ich życiu przemocy, czy też stanowi podstawę budowania dobrych relacji, a może jest włączony w życie codzienne jako oczywista powinność i zobowiązanie. Zadania, które w rodzinie przypisuje się kobietom i mężczyznom, jaki wkład powinni wnosić do materialnego jej życia, w jaki sposób mają oni dbać o relacje, rozwiązywać konflikty i troszczyć się o uczucia, stanowi ważne tło kształtowania się pozytywnych lub przemocowych zależności.
Stosunek partnerów do kobiecości i męskości w znaczący sposób kształtuje ich relacje intymne. Temu tematowi poświęca się jednak mało miejsca w wychowaniu i edukacji zarówno tej formalnej, jak i nieformalnej, traktując go jako nieistotny dla świadomego funkcjonowania człowieka. W życiu społecznym różnice między płciami traktowane są w nazbyt oczywisty biologiczny sposób, który w przekonaniu wielu decydentów w edukacji i wychowaniu, nie wymaga głębszego rozumienia. Nauka natomiast wskazuje, że nie tylko płeć biologiczna, ale i psychologiczna oraz kulturowa w znaczący sposób wpływają na jakość związku, a poszukiwanie określonych cech u partnera może stanowić źródło rozczarowań, frustracji i poczucia „nienormalności”, co w konsekwencji może prowadzić do używania przemocy wobec partnera, jako tego, który nie spełnia oczekiwań (Kwiatkowska, 2005; Kuczyńska, 2002; Konopka, Frączek, 2013).
Tematy odnoszące się do procesów tworzenia związku intymnego, odkrywania przekonań przemocowych i określania zasad, według których będzie on funkcjonował w bezpieczny sposób, są szczególnie ważne z punktu widzenia psychoterapii opartej na współczesnych koncepcjach przemocy, uwzględniających feministyczne, genderowe (gender based violence) i psychopatologiczne podstawy rozumienia przemocy domowej.
PROCES ZMIANY W OBSZARZE SEKSUALNOŚCI – PSYCHOTERAPIA WOBEC PRZEMOCY
Czego można oczekiwać w procesie zmiany, w obszarze seksualności, w trakcie psychoterapii z udziałem osoby stosującej przemoc? Seks z jednej strony traktowany jest przez osobę stosującą przemoc jako coś oczywistego w relacjach intymnych, a z drugiej – jako obszar wywierania wpływu i budowania pozycji przewagi wobec partnera w związku. W procesie zdrowienia i kształtowania bezpiecznych relacji, poprawa jakości życia seksualnego i zdobywanie lub rozbudowywanie świadomości bezpiecznych i satysfakcjonujących dla partnerów praktyk seksualnych, stanowią jedno z najważniejszych kryteriów zdrowienia. W programach terapeutycznych dla osób stosujących przemoc w rodzinie istnieje wiele propozycji analizowania i badania tego tematu. Oczywiste jest, że seksualność i relacje seksualne stanowią bazę i najważniejszy wyznacznik relacji intymnych, ponieważ odróżnia je od innych typów związków i relacji.
Jedną z trudności w pracy terapeutycznej jest poruszanie tematów seksualnych. Obejmują one swoim zakresem zarówno złożone tematy biologicznego funkcjonowania człowieka w tej sferze, jak i psychologicznego, społecznego i kulturowego. Seks i seksualność są bowiem tym obszarem, który jest umiejscowiony na każdym poziomie życia społecznego i rodzinnego. Doświadczenia i literatura mówią nam, że jest to jedna z najbardziej naruszanych przez zachowania przemocowe sfer i najtrudniejszych do ujawnienia tajemnic w relacjach intymnych.
W podręcznikach przeznaczonych dla specjalistów prowadzących psychoterapię osób stosujących przemoc, odnajdujemy wiele tematów i ćwiczeń proponowanych uczestnikom w związku z podjętym przez nich procesem zmiany. W tematach tych zwraca się uwagę nie tylko na bezpośrednie relacje, ale także na traktowanie kobiet i mężczyzn w różnych sytuacjach społecznych, rodzaje komentarzy dotyczące wyglądu i sposobu traktowania seksualności, np. żarty, które towarzyszą spotkaniom towarzyskim, lub odnoszenie się do swojej atrakcyjności w codziennym życiu rodzinnym.
W części diagnostycznej dotyczącej analizy relacji seksualnych znajdują się przykładowe pytania (Fall, Howard, Ford, 1999; Emerge, 2009; Dyjakon, 2014):
- Czy wyjaśniasz swoim dzieciom, czym jest seksualność?
- Czy używasz odpowiednich nazw części ciała, kiedy rozmawiasz z dziećmi o seksualności?
- Czy zdarza ...
