Mechanizm utraty kontroli nad zachowaniem seksualnym
czyli jak powstaje nałóg?
Wzrost liczby pacjentów, którzy zgłaszają się do specjalistów po pomoc ze względu na utratę kontroli nad zachowaniami seksualnym i zaczyna być powszechnym zjawiskiem, obecnym także w Polsce. Problem Kompulsywnych Zachowań Seksualnych (ang.Compulsive Sexual Behaviors–CSB) jest coraz częściej podejmowany w mediach i debatach społecznych, a także w badaniach naukowych, które dowodzą, że rozwój tego typu zachowań jest związany ze zwiększeniem indywidualnego cierpienia oraz pogorszeniem funkcjonowania w bliskich relacjach.
Obecnie zauważa się wzrost liczby pacjentów, którzy zgłaszają się do psychologów, psychiatrów i seksuologów, szukając pomocy ze względu na utratę kontroli nad zachowaniami seksualnymi, takimi jak: kompulsywne oglądanie pornografii, samotnicze czynności autoerotyczne, przygodne kontakty seksualne czy korzystanie z płatnych usług seksualnych (Odlaug i wsp., 2013). Zjawisko to widoczne jest także w Polsce (Gola i wsp., 2016). Zagadnienie Kompulsywnych Zachowań Seksualnych jest coraz częściej podejmowane w mediach, debatach społecznych oraz badaniach naukowych (Kühn i Gallinat, 2016; Kraus i wsp., 2016).Zauważono, na przykład, że rozwój tego typu zachowań jest związany ze zwiększeniem indywidualnego cierpienia oraz pogorszeniem funkcjonowania w bliskich relacjach, np. pojawia się trudność w tworzeniu intymnych relacji z drugą osobą, co skutkuje większą izolacją społeczną (Spenhoff i wsp., 2013; Sun i wsp., 2016). Osoby chore doświadczają także problemów w życiu zawodowym, np. tracą pracę.
PRÓBA I KRYTERIA KLASYFIKACJI ZABURZEŃ
Niestety, mimo że rozpowszechnienie tego problemu szacuje się na 1–6% populacji ogólnej (Kafka i Hennen, 1999; Suttoni wsp., 2014), zjawisko to nie zostało jeszcze wprowadzone do wiodących klasyfikacji zaburzeń psychiatrycznych, takich jak DSM (ang. Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders) czy ICD (ang.International Classification of Diseases). Aktualnie trwa dyskusja nad umieszczeniem Kompulsywnych Zachowań Seksualnych w 11. edycji ICD, która zostanie opublikowana przez Światową Organizację Zdrowia w 2018 roku. W 2010 roku Martin Kafka zaproponował wprowadzenie do 5 edycji klasyfikacji DSM jednostki nozologicznej zwanej Hypersexual Disorder.
Jednostka ta ze względu na brak wystarczających danych empirycznych nie została ostatecznie wprowadzona do 5 edycji DSM, jednak spotkała się z przychylnym przyjęciem zarówno w środowisku naukowym, jak i klinicznym. Warto zauważyć, że Kafka przywiązujedużą wagę do jakościowych, a nie ilościowych norm diagnostycznych, szczególnie podkreślając aspekt utraty kontroli nad zachowaniem. W praktyce klinicznej najczęściej utrata kontroli nad zachowaniami seksualnymi jest manifestowana poprzez nadmierne i kompulsywne oglądanie pornografii, któremu towarzyszy masturbacja (Gola i wsp., 2016; Reid i wsp., 2015). Przyjrzyjmy się zatem potencjalnym mózgowym mechanizmom utraty kontroli nad zachowaniem.
DO ROZPOZNANIA JEDNOSTKI HYPERSEXUAL DISORDER POTRZEBNE JEST:
UTRZYMYWANIE SIĘ PRZEZ OKRES CO NAJMNIEJ 6 MIESIĘCY PRZYNAJMNIEJ 3 Z 5 KRYTERIÓW OBJAWOWYCH (KRYTERIA A), TAKICH JAK:
A1. Poświęcanie znacznej ilości czasu na fantazje i/lub zachowania seksualne, przy równoczesnym zaniedbaniu innych istotnych sfer życia (celów, planów, obowiązków).
A2. Powtarzająca się aktywność i/lub fantazje seksualne w odpowiedzi na negatywne stany emocjonalne (lęk, złość, smutek, przygnębienie, irytacja).
A3. Powtarzająca się aktywność i/lub fantazje w odpowiedzi na stresujące wydarzenia życiowe.
A4. Powtarzające się, nieskuteczne próby zaprzestania lub redukcji zachowań i/lub fantazji seksualnych.
A5. Powtarzająca się aktywność seksualna, pomimo ryzyka doznania lub zadania innym cierpienia fizycznego, albo emocjonalnego.
Oraz wystąpienie subiektywnego kryterium B, zgodnie z którym, w związku z częstotliwością i/lub intensywnością fantazji i/lub zachowań seksualnych pacjent odczuwa wysoki poziom stresu, dysfunkcji w obszarach społecznych, zawodowych lub innych.
Do rozpoznania konieczne jest również spełnienie kryterium C wykluczającego możliwość powstania kompulsywnych zachowań seksualnych w wyniku stosowania substancji zewnętrznych (np. lekarst...
