W praktyce klinicznej zwykle mamy do czynienia z osobami w kryzysie. Jak wiadomo, nie każdy pacjent trafia do specjalistycznego Ośrodka Interwencji Kryzysowej lub ma potrzebę i możliwość skorzystania z takiej pomocy. Psychologowie i psychoterapeuci stoją więc przed wyzwaniem pracy z osobami w ostrym stanie kryzysowym, zazwyczaj bez możliwości wykorzystania zasobów zespołu interwencji kryzysowej, czyli wsparcia prawnika, pracownika socjalnego, asystenta rodziny itp. Praca z osobą w kryzysie jest wymagająca i może być obciążająca dla interwenta.
Kryzys ”to odczuwanie lub doświadczanie wydarzenia bądź sytuacji jako trudności nie do zniesienia, wyczerpującej zasoby wytrzymałości i naruszającej mechanizmy radzenia sobie z trudnościami. Jeżeli osoba będąca w kryzysie nie otrzyma wsparcia, może się to stać przyczyną poważnych zaburzeń” (James, Gillilanda 2004).
JAK ROZUMIEĆ KRYZYS?
Kryzys jest przejściowym stanem nierównowagi wewnętrznej, często wywołany przez krytyczne wydarzenie lub wydarzenia życiowe. Pojawia się nagle i z wielką siłą uderza w człowieka, który w danej sytuacji nie posiada zasobów, by sobie z nim poradzić. Mogą go wywołać różne nieoczekiwane wydarzenia życiowe, takie jak: śmierć bliskiej osoby, wypadek, strata pracy, ciężka choroba, rozpad małżeństwa czy zdrada, doświadczenie przemocy lub bycie świadkiem takiego zdarzenia, a także wszelkie sytuacje rozwojowe, które wymagają ponownej adaptacji do nowej sytuacji (tzw. kryzysy rozwojowe, normatywne). Innymi słowy kryzys to „odczuwanie lub doświadczanie wydarzenia bądź sytuacji jako trudności nie do zniesienia, wyczerpującej zasoby wytrzymałości i naruszającej mechanizmy radzenia sobie z trudnościami. Jeżeli osoba będąca w kryzysie nie otrzyma wsparcia, może się to stać przyczyną poważnych zaburzeń” (James, Gillilanda 2004). Tym, co istotne w rozumieniu kryzysu, jest fakt, iż każdy kryzys może być zagrożeniem dla jednostki, ale również szansą na zmianę. Gdy człowiek trwa w stanie względnej równowagi, nawet gdy jest mu bardzo źle, zazwyczaj nie ma motywacji do zmiany. Boi się, ma wątpliwości, czy sobie poradzi, czy warto. Sytuacja kryzysowa niejako zmusza do zmiany – „Jest już tak źle, że dłużej tego nie wytrzymam”. Stąd pojawia się szansa na taką zmianę, która wcześniej nie byłaby możliwa.
Pani Basia, lat 28, przedszkolanka, od 5 lat w związku partnerskim. Do pomocy psychologicznej trafiła po interwencji policyjnej. Kilka dni wcześniej doszło do awantury domowej i pobicia. Pani Basia trafiła na obdukcję, następnie została założona Niebieska Karta. Pacjentka przyszła do gabinetu w złym stanie. Towarzyszyły jej objawy somatyczne, bóle brzucha, bezsenność, silne napięcie, obniżenie nastroju. Wiedziała, że do partnera już nie wróci, jednak obawiała się reakcji ze strony rodziców, otoczenia, miała poczucie winy, że tak się stało. W trakcie pracy interwencyjnej ustalono, że przemoc była obecna w jej związku od 4 lat, w postaci przemocy psychicznej i ekonomicznej. Partner ją poniżał, wyzywał, odbierał pieniądze, nie pozwalał podejmować żadnych decyzji, kontaktować się z rodziną czy przyjaciółmi. Pani Barbara miała już wcześniej objawy depresji. Pobicie nastąpiło po tym, jak spotkała się ze swoją przyjaciółką i wróciła do domu po godz. 21.00. Celem pacjentki było zaakceptowanie rozstania, uwolnienie się od partnera i przeprowadzka. O ile samo doświadczenie przemocy było bardzo trudne, w tym przypadku pozwoliło pacjentce na podjęcie definitywnej decyzji o zakończeniu patologicznej relacji i rozpoczęciu psychoterapii własnej.
FAZY KRYZYSU (CAPLAN, 1964)
Kryzys jest zjawiskiem bardzo dynamicznym. Caplan wyróżnił cztery fazy, które są charakterystyczne i można je zaobserwować u większości osób:
Faza szo...
