Podstawowym zadaniem rodzica w pierwszym roku życia dziecka jest zbudowanie modelu bezpiecznego przywiązania. W literaturze przedmiotu o znaczeniu tej relacji oraz jej wpływie na późniejsze życie dziecka wspominają liczni autorzy (m.in. Bowlby, 1973; Crittenden, 1995; Leerkes, 2000; Sroufe i in., 2000). Jedną z najbardziej znanych koncepcji dotyczących tego zagadnienia jest neopsychologiczna teoria Johna Bowlby’ego, opisująca style przywiązania (unikający, lękowo-ambiwalentny, bezpieczny) i konsekwencje zbudowanej w pierwszym roku życia relacji z opiekunem. Zaburzenie tej relacji może mieć istotny wpływ na późniejszy rozwój dziecka. Widać więc wyraźnie, że w praktyce psychologicznej praca z rodzicami dzieci w okresie pierwszego roku życia jest niezwykle istotna.
Warto na marginesie tych rozważań przypomnieć pojęcie bondingu – gotowości opiekuńczej, stworzone przez Marshala Klausa i Johna Kennella, autorów książki Maternal Infant Bonding (1976). Wydanie tej publikacji zwróciło uwagę na istotną rolę kontaktu między matką a dzieckiem w pierwszych dwunastu godzinach po porodzie, szczególnie zaś w pierwszych minutach. W tym okresie występujący we krwi matki wysoki poziom oksytocyny, niektórzy badacze (Carter, 1998; Kennell, Klaus 1998) łączyli z tworzeniem więzi. Praktyczny wymiar tych teorii widoczny jest w praktyce szpitalnej – w powszechnym obecnie w Polsce tzw. kontakcie skóra do skóry, praktykowanym na salach porodowych. Na przestrzeni lat uznano jednak, że zjawisko budowania więzi u ludzi jest znacznie bardziej skomplikowane. Badacze Klaus i Kennell przyznali, że wczesny kontakt między matką a dzieckiem ułatwia tworzenie więzi, nie jest natomiast jedynym czynnikiem jej tworzenia – pisząc „ludzie są istotami o wielkich zdolnościach przystosowawczych i swoją relację z dzieckiem budują na wiele sposobów” (Kennell, Klaus, 1998).
WPŁYW OPIEKI POPORODOWEJ NA WIĘŹ MATKI I DZIECKA
Pracując z kobietami w ciąży i po porodzie, mam świadomość, jak często profilaktyka, psychoedukacja lub terapia mogą odmienić życie pacjentki oraz jej relację z nowonarodzonym dzieckiem. Istnienie psychologicznej opieki okołoporodowej może znacząco wpłynąć na zmiany w zakresie jakości relacji dziecko–matka. Istnieje wiele przyczyn zaburzenia więzi w tym okresie, ograniczę się opisu do dwóch niezwykle istotnych:
- depresji poporodowej,
- smutku poporodowego – baby blues (zwłaszcza w sytuacjach, kiedy utrzymuje się stosunkowo długo, przechodząc w depresję).
DEPRESJA POPORODOWA dotyka 12–30% kobiet (O’Hara, Swain, 1996). Dane te pokazują, że lekceważenie przez społeczeństwo długotrwałych zmian w zakresie nastroju przez otoczenie, w którym funkcjonuje młoda matka, może w poważny sposób zagrażać relacji dziecka z matką. Dużą rolę w zakresie profilaktyki może odegrać Edynburska Skala Depresji Poporodowej, w niektórych krajach traktowana jako narzędzie przesiewowe, wykorzystywane m.in. przez położne w trakcie wizyt domowych u młodych matek (istnieje także inna wersja skali dla profesjonalistów). Is...
