Wypalenie zawodowe jest zjawiskiem dość powszechnym, spowodowanym zmianami cywilizacyjnymi oraz wzrastającymi potrzebami spełnienia się i sprostania wymaganiom organizacyjnym. Nie wynika z pojedynczej sytuacji stresowej, ale z wielu czynników, które doprowadzają do wyczerpania. Występuje wtedy gdy dajemy z siebie tak dużo energii i zaangażowania, że oczekiwalibyśmy spektakularnych wyników lub uznania, a tak nie jest, tym bardziej że mamy poczucie występowania wielu ograniczeń. Pojawia się stres, frustracja i niezadowolenie z siebie, co negatywnie przekłada się na radzenie sobie z sytuacjami stresowymi.
Czym jest wypalenie?
Wypalenie zawodowe to stan wyczerpania jednostki spowodowany nadmiernymi wymaganiami stawianymi jej przez środowisko pracy w aspekcie społecznym i fizycznym (Freudenberger, 1974). To także frustracja odczuwana przez pracownika, która jest spowodowana brakiem możliwości osiągnięcia zamierzonych rezultatów pomimo dużego poświęcenia wkładanego w działanie. Może być spowodowana tym, że jednostka włożyła tak wiele energii w pracę, że nie starcza już sił na jej kontynuację z dotychczasową skutecznością (Litzke, Schun, 2007). Skutkuje to między innymi utratą zaangażowania w działania zawodowe oraz różnorodnymi problemi psychosomatycznymi.
Czym nie jest wypalenie?
Wypalenie zawodowe nie jest równoznaczne ze stresem, ponieważ stres może być spowodowany wieloma czynnikami, podczas gdy w przypadku wypalenia zawodowego mocno akcentuje się kwestie związane z aspektem społecznym. Jednak stres jest bezspornie jedną z przyczyn wystąpienia wypalenia zawodowego. Ponadto pierwsze objawy związane ze stresem pojawiają się w aspekcie fizycznym, podczas gdy w przypadku wypalenia – w aspekcie emocjonalnym. Najsilniejsza zależność pomiędzy stresem a składnikami wypalenia zawodowego dotyczy wyczerpania emocjonalnego, w dalszej kolejności depersonalizacji, a najsłabsza – obniżonego poczucia dokonań osobistych (Mańkowska, 2016). Różnica między stresem a wypaleniem zawodowym występuje również w kontekście procesu adaptacji do sytuacji trudnej (Schaufeli, Enzmann, 1998). Podjęcie właściwych działań adaptacyjnych w sytuacji doświadczania stresu pozwala pracownikowi powrócić do normalnego funkcjonowania, co nie jest możliwe w przypadku wypalenia zawodowego ze względu na zachodzące zmiany w obrębie postaw wobec wykonywanej pracy.
Należy także podkreślić różnicę pomiędzy wypaleniem zawodowym a depresją, mianowicie dotyczy odczuwanych emocji – w przypadku depresji jest to poczucie winy, a w przypadku wypalenia – gniew (Freudenberger, 1974). Dodatkowo pracownik wypalony może odczuwać szczęście w innych obszarach swojego życia, podczas gdy osoba chora na depresję odczuwa przygnębienie w odniesieniu do wszystkich dziedzin i sfer życia. Jednak brak działań interwencyjnych w sytuacji doświadczania wypalenia zawodowego w konsekwencji może doprowadzić do wystąpienia stanu depresyjnego.
Wypalenie nie jest także tożsame ze znudzeniem, ponieważ różnica dotyczy poziomu zaangażowania od samego początku. Zakładając, że kariera zawodowa może być rozpatrywana na kontinuum, gdzie na jednym krańcu jest zaangażowanie, a na drugim wyczerpanie, należy przyjąć, że wypalenie jest możliwe tylko wtedy, gdy pracownik wcześniej pracował z energią i przekonaniem o swojej skuteczności. Niektórzy wręcz podkreślają, że by coś mogło się wypalić, najpierw musi płonąć.
Tabela 1. Test Poziomu Szczęścia (Chybicka, Puchalska, 2016)
| Zgadzam się | Raczej zgadzam się | Nie mam zdania | Raczej nie zgadzam się | Nie zgadzam się | |
| Znam i lubię siebie | 10 | 8 | 6 | 4 | 2 |
| To głównie ode mnie zależy czy czuję się szcześliwy | 10 | 8 | 6 | 4 | 2 |
| Nie rozpamiętuję doznanych krzywd i potknięć | 10 | 8 | 6 | 4 | 2 |
| Potrafię sprawiać sobie duże i małe przyjemności | 10 | 8 | 6 | 4 | 2 |
| Na przyszłość spoglądam optymistycznie, spodziewam się wiele dobrego | 10 | 8 | 6 | 4 | 2 |
| Gdybym mógł przeżyć swoje życie jeszcze raz, prawie nic bym nie zmienił | 10 | 8 | 6 | 4 | 2 |
| Wiem co mnie inspiruje i rozwija | 10 | 8 | 6 | 4 | 2 |
| Poświęcam dużo czasu i uwagi najbliższym | 10 | 8 | 6 | 4 | 2 |
| Mam poczucie, że moja praca ma sens i czemuś służy | 10 | 8 | 6 | 4 | 2 |
| W swoim zyciu spotkałem wiele wsaniałych osób, wobec których czuję dług wdzięczności | 10 | 8 | 6 | 4 | 2 |
Test poziomu szczęścia (Chybicka, Puchalska, 2016)
Zsumuj punkty ze wszystkich odpowiedzi – tabela 1. 84–100 punktów – Bardzo wysoki poziom szczęścia. Brawo! Wyrażaj swoje szczęście i dziel się nim z innymi ludźmi. Być może w Twoim otoczeniu są osoby, które mogłyby „zarazić się” od Ciebie entuzjazmem i optymizmem. 68–83 punktów – Wysoki poziom szczęścia. Świetny wynik. Aby zwiększyć poziom zadowolenia z życia, zwróć uwagę na różnice pomiędzy pogonią za szczęściem a doświadczaniem szczęścia. Pozwól sobie na bycie „tu i teraz” i odczuwanie wdzięczności za życie takie, jakie jest. Bardziej otwierając się na teraźniejszość, możesz doświadczyć szczęścia, gdziekolwiek jesteś. 52–67 punktów – Umiarkowany poziom szczęścia. ...
